Mag ik een alcoholslot plaatsen in de bedrijfswagens die ik aan mijn werknemers ter beschikking stel?

In het kader van een preventief alcohol- en drugsbeleid rijst de vraag bij heel wat werkgevers of er preventief een alcoholslot geïnstalleerd kan worden in bedrijfswagens. Op die manier kan een werkgever de veiligheid garanderen van zijn werknemers, maar ook van zijn wagenpark. In deze blog vindt u het antwoord op de vraag of dit zomaar kan.                                                                           

1. Waarom preventief een alcoholslot plaatsen in een bedrijfswagen?

Tegenwoordig rijden er heel wat werknemers met een bedrijfswagen die hen ter beschikking wordt gesteld door hun werkgever. Voor vele werknemers is dit een groot voordeel, maar toch is het belangrijk om als werkgever ook stil te staan bij de mogelijke risico’s van een bedrijfswagen.

Burgerrechtelijke aansprakelijkheid werkgever bij een ongeval

Zo zal een werkgever allereerst burgerrechtelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld wanneer de werknemer tijdens de werkuren een ongeval veroorzaakt onder invloed van alcohol. Dit betekent dan ook dat de werkgever mee gedagvaard zou kunnen worden in het kader van de verkeersrechtelijke inbreuk en mee aansprakelijk is voor de betaling van de strafrechtelijke geldboete voor zover de werknemer in gebreke zou blijven om deze geldboete te betalen. De werkgever zal eveneens moeten instaan voor de schade die berokkend wordt aan derden, zoals de schade aan een ander voertuig. Voor meer uitleg hieromtrent wordt verwezen naar ons eerdere blog van 23 december 2024 boordevol tips en informatie over wanneer een werknemer dronken een ongeval veroorzaakt met een bedrijfswagen: Jana Kern en Maxime Jeanray, “Mijn werknemer veroorzaakt dronken een ongeval met een bedrijfswagen. Wat nu?”, Forum Academy.

Om de risico’s op burgerrechtelijke aansprakelijkheid voor de werkgever zo veel mogelijk te beperken denken veel werkgevers dan ook preventief na over mogelijke oplossingen. Een alcoholslot lijkt op het eerste gezicht zo’n sluitende maatregel, al kan deze maatregel niet zomaar worden ingevoerd.

Cao nr. 100 betreffende een preventief alcohol- en drugsbeleid

Daarnaast dient ook herinnerd te worden aan cao nr. 100 betreffende een preventief alcohol- en drugsbeleid. Met de invoering van deze cao is de werkgever sinds 1 april 2010 immers verplicht om preventief een alcohol- en drugsbeleid te hebben in de onderneming. Dit is een goede zaak, aangezien het gebruik (of misbruik) van alcohol een aanzienlijk negatieve impact kan hebben op de uitvoering van de arbeidsovereenkomst. Hierbij kan gedacht worden aan een grotere graad van absenteïsme, de vermindering van productiviteit of een hogere kans op arbeids(weg)ongevallen. Cao nr. 100 bepaalt dan ook de minimale voorwaarden waaraan een dergelijk beleid dient te voldoen.

In een eerste fase van dit preventief alcohol- en drugsbeleid moet de werkgever de uitgangspunten en de doelstellingen van het beleid in zijn onderneming bepalen en moet hij een beleids- of intentieverklaring uitwerken, die de krijtlijnen bevat van het preventief alcohol- en drugsbeleid in zijn onderneming.

In een tweede (facultatieve) fase, voor zover vereist voor de realisatie ervan, kan de werkgever deze uitgangspunten en doelstellingen verder uitwerken. Dit kan op verschillende manieren, zoals door het opstellen van regels voor het personeel in verband met de beschikbaarheid van alcohol op de werkplaats, alsook het binnenbrengen ervan en het werkgerelateerd gebruik. Ook kunnen er procedures uitgewerkt worden over hoe wordt omgegaan met situaties waarin iemand niet goed functioneert door mogelijk alcohol- of druggebruik, of als de geldende regels hierover worden overtreden. Zo kan er ook gedacht worden over de werkwijze die bij vaststelling van werkonbekwaamheid van een werknemer gevolgd moet worden met betrekking tot het vervoer van de betrokkene naar huis, zijn begeleiding en de kostenregeling.

In het kader van zo’n beleid zou het dan ook interessant kunnen zijn als werkgever om een alcoholslot te installeren in de bedrijfswagen. Het zorgt er immers voor dat de wagen maar start zodra er een ademtest is uitgevoerd. Het is denkbaar dat bijvoorbeeld in de transportsector zo’n maatregel interessant kan zijn om te vermijden dat werknemers zich met de bedrijfswagen, onder invloed van alcohol, in het verkeer begeven.

2. Het gebruik van een preventief alcoholslot in de praktijk

Kwalificatie als alcoholtest

De vraag of zo’n alcoholslot geplaatst kan worden in bedrijfswagens in het kader van een preventief alcohol- en drugsbeleid binnen de onderneming was eerder al onderwerp van een politieke discussie. Meer bepaald rees de vraag of een werkgever een alcoholtest mocht afnemen van zijn werknemers en of er, in het verlengde hiervan, een alcoholslot kon worden geïnstalleerd in bedrijfswagens.

Uit een antwoord van de toenmalig minister van Werk op een parlementaire vraag blijkt dat de minister de mening was toegedaan dat, sinds de inwerkingtreding van cao nr. 100, een ademtest afgenomen kan worden van werknemers door hun werkgever voor zover de voorwaarden uit de voorgenoemde cao worden gerespecteerd. Hierbij werd geoordeeld dat een alcoholslot in een bedrijfsvoertuig in wezen niets meer is dan een afname van een ademtest. Een werkgever die alcoholslots wenst te installeren in zijn bedrijfsvoertuigen of -machines zal dus rekening moeten houden met de wettelijke voorwaarden die worden opgelegd in cao nr. 100 met betrekking tot het afnemen van een ademtest.

Voorwaarden voor afname

Dergelijke tests kunnen dan ook maar worden afgenomen voor zover deze maatregel vereist is om het beleid te voeren en de werkgever deze maatregel effectief heeft genomen. Specifiek mogen alcohol- of drugtest maar afgenomen worden, onder de strikte voorwaarden zoals bepaald bij cao nr. 100:

• de testen mogen enkel worden gebruikt met het oog op preventie en aldus om na te gaan of een werknemer al dan niet geschikt is om zijn werk uit te voeren;
• de werkgever mag het testresultaat niet aanwenden op een wijze die onverenigbaar is met dit doeleinde;
• de alcohol- of drugstest dient toereikend, ter zake dienend en niet overmatig te zijn;
• een alcohol- of drugstest mag enkel afgenomen worden wanneer de betrokkene hiermee heeft toegestemd overeenkomstig de geldende wettelijke bepalingen;
• de mogelijkheid alcohol- of drugstesten af te nemen mag geen aanleiding geven tot discriminatie tussen werknemers, hetgeen niet belet dat de mogelijkheid om aan een alcohol-of drugstest onderworpen te worden beperkt wordt tot een deel van het personeel van de betrokken onderneming;
• de verwerking als persoonsgegevens in een bestand van de meetresultaten van alcohol- of drugstesten is verboden.

Hierbij dient echter wel benadrukt te worden dat cao nr. 100 enkel betrekking heeft op alcoholtest die buiten het toepassingsgebied vallen van de wet betreffende de medische onderzoeken. Het gaat dus om niet-geijkte testen, zoals een ademtest of een psychomotorische test, waarbij enkel een indicatie wordt gegeven over een positief of negatief resultaat zonder een concrete waarde te kleven op de graad van de intoxicatie.

Wanneer een alcoholtest effectief deel uitmaakt van het preventief alcohol- en drugsbeleid, dan moet de werkgever de nadere regels bepalen die hierbij gehanteerd moeten worden. Deze regels worden opgenomen in het arbeidsreglement, zodat de werknemers er kennis van kunnen nemen. Te denken valt aan regels over:

• de aard van de testen die kunnen afgenomen worden;
• de doelgroep(en) van werknemers die aan de testen kan (kunnen) onderworpen worden (bijvoorbeeld enkel personen met een veiligheidsfunctie of een functie met verhoogde waakzaamheid);
• de procedures die dienen gevolgd te worden bij het afnemen van deze testen;
• de voor het afnemen van deze testen bevoegde personen;
• het (de) tijdstip(pen) waarop kan getest worden; en
• de mogelijke gevolgen van een positief testresultaat.

Kosten voor installatie alcoholslot

De installatie van een alcoholslot brengt natuurlijk ook welbepaalde kosten met zich mee.

Wanneer een alcoholslot wordt geïnstalleerd in het kader van een preventief alcohol- en drugsbeleid, dan moet de werkgever in principe alle bijhorende kosten dragen. De verplichting tot het uitwerken en invoeren van een dergelijk beleid rust immers op de werkgever, waardoor de hiermee gepaard gaande kosten ten laste van hem zijn.

3. Nuance: het alcoholslot opgelegd door een rechter

De situatie is echter anders wanneer de installatie van zo’n alcoholslot in een bedrijfswagen niet plaatsvindt in het kader van een preventief alcohol- en drugsbeleid. Het kan namelijk zijn dat een werknemer strafrechtelijk wordt veroordeeld waardoor hij enkel nog met wagens mag rijden die voorzien zijn van een alcoholslot. In zo’n geval rijzen er dan ook vele vragen omtrent de plaatsing van zo’n alcoholslot, aangezien de bedrijfswagen toebehoort aan de werkgever.

Allereerst dient te worden benadrukt dat er vaak toestemming gevraagd zal moeten worden, alvorens te kunnen overgaan tot de plaatsing van het alcoholslot. Wanneer de bedrijfswagen eigendom is van de werkgever, dan is het aangewezen om de in de onderneming geldende Car Policy na te kijken. Hierin zijn wellicht bepalingen opgenomen omtrent het aanbrengen van bepaalde apparaten en installaties aan de wagen. Wanneer het een leasingwagen betreft, dan zal er toestemming nodig zijn van de leasingmaatschappij.

Daarnaast mag ook niet vergeten worden dat het plaatsen van een alcoholslot heel wat kosten met zich meebrengt. Wanneer het alcoholslot dus wordt geplaatst op vraag van de werknemer, vanwege een strafrechtelijke veroordeling, dan zal de werknemer zelf de kosten moeten dragen voor de  installatie van het alcoholslot in de bedrijfswagen. Een straf die wordt opgelegd door een rechter is immers erg persoonlijk en aldus ten aanzien van de werknemer, waardoor niet kan worden verwacht dat de werkgever de kosten hiervan dient te dragen.

Heeft u verdere vragen hieromtrent? Contacteer dan zeker een van onze specialisten arbeidsrecht zodat wij u op maat kunnen adviseren. Ook voor al uw andere vragen met betrekking tot het arbeidsrecht en het sociaal recht kan u bij ons terecht.