26 mei 2025
Aandeelhoudersovereenkomsten vs. statuten: wat primeert bij conflicten?
In de praktijk komt het geregeld voor dat aandeelhouders onderling bijkomende afspraken wensen te maken naast de bepalingen die reeds in de statuten van de vennootschap zijn opgenomen. Deze afspraken worden doorgaans vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst. Maar wat indien deze overeenkomst op bepaalde punten afwijkt van de statuten? Welke regeling primeert in geval van tegenstrijdigheid?
Statuten en aandeelhoudersovereenkomsten: een verschillend juridisch karakter
De statuten zijn de ‘grondwet’ van de vennootschap. Zij bevatten de bepalingen die de werking van de vennootschap regelen, zoals de bevoegdheden van de organen, de besluitvormingsprocedures en de overdracht van aandelen. Deze statuten worden neergelegd bij de griffie van de ondernemingsrechtbank en zijn raadpleegbaar via het Belgisch Staatsblad en de Kruispuntbank van Ondernemingen. Zij zijn bindend voor alle aandeelhouders, ook toekomstige, en zijn tegenwerpelijk aan derden.
De aandeelhoudersovereenkomst daarentegen is een privaatrechtelijke overeenkomst tussen (sommige) aandeelhouders onderling. Zij wordt niet openbaar gemaakt en is enkel verbindend voor de partijen die haar ondertekenen. De overeenkomst laat aandeelhouders toe om onderling afspraken te maken over onder meer stemgedrag, benoemingen, winstverdeling, overdracht van aandelen en exitmechanismen.
Tegenstrijdigheden: wat primeert?
In geval van een conflict tussen de statuten en de aandeelhoudersovereenkomst geldt het volgende:
- Ten aanzien van derden (waaronder de vennootschap zelf, niet-participerende aandeelhouders en toekomstige aandeelhouders): de statuten primeren. Derden kunnen zich immers beroepen op de openbare bepalingen van de statuten, en zijn niet gebonden door de inhoud van een aandeelhoudersovereenkomst waar zij geen partij bij zijn.
- Tussen de contractspartijen van de aandeelhoudersovereenkomst: de contractuele bepalingen gelden. Een aandeelhouder die handelt in strijd met de aandeelhoudersovereenkomst (maar niet in strijd met de statuten) kan alsnog aansprakelijk worden gesteld op grond van contractuele wanprestatie.
Voorbeeld: Indien in de aandeelhoudersovereenkomst een voorafgaande goedkeuring vereist is voor de overdracht van aandelen, maar deze voorwaarde niet is opgenomen in de statuten, dan blijft de overdracht juridisch geldig ten aanzien van de vennootschap en derden, maar begaat de verkopende aandeelhouder een inbreuk op de aandeelhoudersovereenkomst en kan hij hiervoor aansprakelijk gesteld worden.
Publiceer of geheimhouden? Een afweging van belangen
Het private karakter van aandeelhoudersovereenkomsten laat partijen toe om gevoelige informatie vertrouwelijk te houden. Dit is wenselijk voor afspraken over stemgedrag, onderlinge verhoudingen of specifieke exitmechanismen.
Voor bepalingen die werking moeten hebben tegenover derden – zoals overdrachtsbeperkingen, goedkeuringsclausules, voorkooprechten edm. – is het aangewezen om deze expliciet in de statuten op te nemen. Enkel zo wordt de clausule tegenwerpelijk aan derden en toekomstige aandeelhouders.
Een zuiver contractuele afspraak over bijvoorbeeld een voorkooprecht kan niet worden ingeroepen tegen een derde koper, tenzij zij ook statutair is verankerd.
Bovendien is het essentieel om clausules zoals voorkooprechten, optierechten of overdrachtsbeperkingen – zelfs wanneer zij enkel in de aandeelhoudersovereenkomst worden opgenomen – eveneens te laten opnemen in het aandelenregister van de vennootschap. Enkel dan kunnen deze rechten effectief tegenwerpelijk worden gemaakt aan derden.
Wijzigbaarheid en flexibiliteit
Een belangrijk praktisch verschil tussen beide instrumenten ligt in de manier waarop zij gewijzigd kunnen worden:
- Statuten (van een BV, NV of CV) kunnen enkel worden gewijzigd via een statutenwijziging bij notariële akte en mits een gekwalificeerde meerderheid van minstens 3/4e van de stemmen.
- Aandeelhoudersovereenkomsten daarentegen kunnen enkel gewijzigd worden met instemming van alle contractspartijen.
Daar waar de statuten van toepassing zijn op alle aandeelhouders (en toekomstige aandeelhouders), geldt de aandeelhoudersovereenkomst enkel tussen de ondertekenaars. Dit kan een reden zijn om bepaalde gevoelige afspraken niet in de statuten, maar enkel in een aandeelhoudersovereenkomst op te nemen. De keuze hangt dan ook af van het beoogde effect: publiek afdwingbaar versus contractueel bindend maar discreet.
Wenst u meer te weten over het onderscheid tussen statuten en aandeelhoudersovereenkomsten, of wenst u begeleiding bij de opmaak of afstemming ervan? Neem dan zeker contact op met onze specialisten vennootschaps- en verenigingsrecht zodat wij u op maat kunnen adviseren. Ook voor al uw andere vragen met betrekking tot het vennootschaps- en verenigingsrecht kan u bij ons terecht.
