3 februari 2025

Bestaat er een “recht op vergissen” in het omgevingsrecht?

Mogen ondernemingen en burgers binnenkort kleine, onopzettelijke fouten maken in hun vergunningsaanvraag zonder daarvan meteen (zware) gevolgen te moeten ondervinden? Het klinkt als muziek in de oren of is het eerder muziek voor de verre toekomst?

Een kleine fout of vergissing bij het indienen van een vergunningsaanvraag is snel gebeurd. Maar moet dit dan meteen tot de onontvankelijkheid van de aanvraag leiden of moet daardoor de aanvraag nadien stranden op een weigering? Bij heel wat bouwheren, architecten, projectontwikkelaars en andere ondernemers bestaat hierover heel wat frustratie.

In het complexe kluwen van het omgevingsrecht is het vaak niet evident om door de bomen nog het bos te zien. En een vergissing of vergetelheid is dan snel gebeurd, vaak onbewust en zeker niet vanuit een slechte intentie. Mag of kan men zich vergissen zonder dat dit meteen afgestraft moet worden? Het debat over het recht op vergissen is opnieuw opgelaaid en kan potentieel evolueren naar een menselijker en evenwichtiger sanctiebeleid.

Wat is het recht op vergissen?

Het recht op vergissen houdt in dat mensen kleine, onopzettelijke fouten mogen maken zonder dat dit leidt tot zware of disproportionele gevolgen. Denk hierbij aan een administratieve vergissing of een fout in een belastingaangifte. Dit principe werd op 21 november 2024 bevestigd door een arrest van het Grondwettelijk Hof. In dit arrest werd geoordeeld dat belastingverhogingen niet automatisch mogen worden opgelegd bij vergissingen te goeder trouw. Alleen in gevallen van kwade trouw of herhaalde overtredingen is een sanctie gerechtvaardigd.

De Vlaamse aanpak

Het arrest van het Grondwettelijk Hof heeft ook in Vlaanderen de bal aan het rollen gebracht. Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Hilde Crevits (CD&V) wil het recht op vergissen opnemen in de Vlaamse wetgeving. Het idee is dat burgers een beroep kunnen doen op dit recht om eenmalige en onschuldige fouten te corrigeren zonder angst voor buitensporige sancties. “We willen een proportioneel sanctiebeleid waar menselijkheid een plek krijgt,” benadrukt minister Crevits.

Minister Crevits gaat nu verder overleg plannen met onder meer de Vlaamse ombudsdienst en het netwerk van Vlaamse ombudsmannen en –vrouwen om een ontwerptekst op te stellen waarover de Vlaamse Regering en het Vlaams parlement zich vervolgens kunnen buigen. Dat betekent dat het recht op vergissen nog in de kinderschoenen staat.

Praktisch belang voor burgers en ondernemingen

Burgers en ondernemingen worden geconfronteerd met een complexe administratieve regelgeving. Het omgevingsrecht is hiervan een goed/slecht voorbeeld. Vlaams minister van Omgeving en Landbouw Jo Brouns (CD&V) erkent dit probleem. Tijdens een plenaire vergadering op 22 januari 2025 liet hij het volgende optekenen: “Mijn uitgangspunt is dat de meeste mensen deugen. We moeten op een meer vertrouwelijke en empathische manier kansen geven aan ondernemers.” Met de eerste zin verwees hij mogelijk naar de internationale bestseller van Rutger Bregman met de gelijknamige titel “De meeste mensen deugen”, waarin een alternatieve geschiedenis van de mens wordt geschetst. Met de tweede zin verwees hij duidelijk naar de doelstellingen van het recht op vergissen.

De regelgeving in het omgevingsrecht wordt steeds complexer, met talloze formaliteiten waaraan voldaan moet worden. Minister Brouns wil bekijken hoe het recht op vergissen in dit domein toegepast kan worden. Dit principe kan ondernemers weer ademruimte geven en hen helpen zich te focussen op hun kernactiviteiten.

Inspiratie uit het buitenland

Andere landen bieden inspiratie voor hoe Vlaanderen het recht op vergissen kan vormgeven. In Frankrijk is ‘le droit à l’erreur’ opgenomen in het ‘Charter van de belastingplichtige’. Dit Charter gaat uit van het principe dat burgers te goeder trouw zijn en geeft hen de ruimte om een fout recht te zetten. Het Charter hanteert drie voorwaarden die voldaan moeten zijn:

 

  • Het moet gaan om een eerste of enige fout of materiële vergissing,
  • De betrokkene moet zelf de fout op eigen initiatief of op uitnodiging van de betreffende overheidsdienst rechtzetten en
  • Er mag geen sprake zijn van opzettelijke fout of van fraude.

Ook in Nederland is het ‘recht op vergissen’ in het regeerprogramma opgenomen. Zo mag een fout er niet meer voor zorgen dat er automatisch een straf volgt.

De uitdagingen

Hoewel het recht op vergissen veelbelovend klinkt, brengt het ook uitdagingen met zich mee. Wanneer wordt een fout beschouwd als ‘klein’? Hoe bepaal je of iemand te goeder trouw is? Het risico bestaat dat het controleren van de intenties achter een fout juist meer bureaucratie met zich meebrengt.

Bovendien blijft de wetgeving voorlopig een voorstel. Totdat er een concreet akkoord en een duidelijke ontwerptekst is, blijft het voor burgers en ondernemingen cruciaal om fouten te vermijden. De hulp van experten kan hierbij van onschatbare waarde zijn.

Daarnaast bestaat er al heel wat wetgeving die er precies op gericht is om probleempunten bij het indienen van aanvragen of bij het doorlopen van een procedure te remediëren: denk maar aan de mogelijkheden om een onvolledige aanvraag verder aan te vullen in de ontvankelijkheidsfase, om procedurele gebreken te herstellen met een administratieve lus, om doorheen de procedure extra informatie aan het dossier toe te voegen, om gewijzigde plannen doorheen de procedure in te dienen etc.

Daarnaast zou ook (of eerder) gedacht kunnen worden aan het invoeren van een algemene behulpzaamheidsplicht voor elke overheid die belast is met de behandeling van vergunningsaanvragen. Zoals er een (weliswaar beperkt) recht op uitleg bestaat in het kader van de regeling inzake de openbaarheid van bestuur, zo zou men meer algemeen een verplichting tot behulpzaamheid kunnen invoeren waardoor bijvoorbeeld verhinderd zou worden dat de overheid een dossier meteen onontvankelijk verklaart, terwijl ze net de mogelijkheid heeft om bijkomende documenten op te vragen waardoor het dossier wel volledig zou zijn.

In dat verband kan overigens ook verwezen worden naar Ombudsnorm 7 over de “Actieve dienstverlening”. Deze norm vereist dat de overheid meer doet dan antwoorden op de gestelde vragen. Zij verstrekt de individuele burger ook ongevraagd de gerichte informatie en hulp die voor de betrokkene nuttig is, of verwijst daarvoor zo gericht mogelijk door. De overheid houdt de burger uit eigen beweging op de hoogte van het verloop van diens dossier.

Toch beter goed voorbereid?

Hoewel het modieus klinkt om over het recht op vergissen te spreken, is de praktische uitwerking in een algemeen geldende norm niet zo evident. Als er intensief gebruik zou gemaakt worden van alle reeds bestaande instrumenten en als de Ombudsnorm van actieve dienstverlening steeds in acht genomen zou worden, zijn al heel wat problemen de wereld uit.

En zoals de meeste mensen deugen, deugen ook de meeste besturen. Om de brug te slaan tussen ontwikkelaar en overheid is en blijft expertise een minimumvereiste en een relatiegerichte advocatuur een absolute meerwaarde. Als juridische bruggenbouwer zet Forum Advocaten hier volop op in. Heeft u vragen over het indienen van uw vergunningsaanvraag? Neem dan contact op met een van onze specialisten in het omgevingsrecht. Wij helpen u graag verder.

Ilse De Geyter

Ilse De Geyter is in de expertise bouw- en vastgoedrecht actief in bouwgeschillen en huur verhuur van onroerend goed. Haar directe communicatie, daadkracht en persoonlijke ervaring in eigen bouwprojecten komen van pas bij (zowel minnelijke als gerechtelijke) expertises en de opvolging van bouwgeschillen. Zij staat verschillende cliënten bij in de huur verhuur van vastgoed. In de expertise ondernemingsrecht is zij actief in contractenrecht, commerciële geschillen, tuchtrecht en incasso.

Zij is proactief, direct, resultaatgericht en nabij in de uitvoering.

Ilse De Geyter - Advocaat bouwrecht en vastgoedrecht

Jana Kern

Zij staat vooral de ondernemer, maar ook de werknemer bij in binnen- en buitenland, en dit in 6 talen. Deze meertalige ondersteuning zorgt ervoor dat internationale ondernemingen op maat worden geholpen in hun eigen taal.

Zij is energiek, perfectionistisch en gedreven om ieder project tot een goed einde te brengen.

Jana Kern - Advocaat Social recht en arbeidsrecht

Frederic Rosiers

Frederic Rosiers is actief in de praktijkgebieden “vennootschaps- en ondernemingsrecht” en “bouw, vastgoed en projectontwikkeling”. Hij behandelt dossiers inzake aandeelhoudersgeschillen, aandelentransacties, distributierecht en vastgoedtransacties, met inbegrip van erfpacht- vruchtgebruik- en opstalconstructies. Door zijn ervaring en pragmatische aanpak vertalen de contracten het bereikte commerciële evenwicht en anticiperen zij op mogelijke geschillen. Als opgeleid bemiddelaar worden geschillen indien mogelijk buiten de rechtbank om geregeld.

Frederic Rosiers - Advocaat bouwrecht en vastgoedrecht - ondernemingsrecht en vennootschapsrecht

Reiner Tijs

Reiner Tijs is gespecialiseerd in het overheidsrecht en het omgevingsrecht (ruimtelijke ordening, stedenbouw en milieu). Hij kan bogen op ruime expertise, jarenlange ervaring en een breed netwerk.

Reiner Tijs - Advocaat overheidsrecht en omgevingsrecht

Frédéric Dupon

Hij behandelt vooral dossiers die verband houden met het verbintenissenrecht, het bouwrecht en het handels- en economisch recht in ruime zin, met inbegrip van het zeerecht.

Frédéric Dupon - Advocaat bouwrecht, vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Sidney Van Wellen

Sidney Van Wellen studeerde in 2013 af als Master in de Rechten aan de Universiteit te Antwerpen en is sindsdien advocaat aan de Antwerpse Balie. Hij is advocaat bij Forum Advocaten sedert september 2018.

Hij is pragmatisch en betrokken om zo het best mogelijke resultaat te bereiken.

Sidney Van Wellen - Advocaat bouwrecht, vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Joram Maes

Joram Maes studeerde in 2015 af aan de Universiteit te Antwerpen als Master in de rechten en begon zijn carrière als advocaat in januari 2016 bij Forum Advocaten.

Hij is enthousiast, creatief en openhartig, eigenschappen die hij ook overbrengt in de behandeling van dossiers.

Joram Maes - Advocaat bouwrecht, overheidsrecht en omgevingsrecht

Annelies Janssen

Annelies Janssen behaalde in 2016 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen na in 2015 een Erasmus programma te hebben gevolgd in Zweden (Uppsala University).

Zij is optimistisch, warmhartig en oprecht.

Annelies Janssen - Advocaat bouwrecht en vastgoedrecht

Maxime Jeanray

Maxime behaalde in 2016 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen.

Hij is flexibel, positief en zet zijn schouders vol engagement onder verschillende projecten.

Maxime Jeanray - Advocaat Arbeidsrecht en sociaal recht

Inge van den Dorpel

Inge studeerde, na een eerdere opleiding aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Brussel en een opleiding vertaler aan de Universiteit van Antwerpen, in 2016 af aan de Vrije Universiteit Brussel als Master in de rechten en begon haar carrière als advocaat in juni 2016 aan de balie Brussel.

Inge van den Dorpel - Advocaat Bouwrecht, omgevingsrecht en overheidsrecht

Joëlle Gillemot

Joëlle Gillemot behaalde in 2016 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen. Zij is behulpzaam, doortastend, loyaal en begaan met de problemen van de cliënt waarvoor zij een passende oplossing zoekt.

Joelle Gillemot - Advocaat Bouwrecht, omgevingsrecht en overheidsrecht

Maarten Verboven

Maarten is in 2017 afgestudeerd als Master in de rechten aan de Universiteit te Antwerpen na tevens een opleiding Rechtspraktijk aan de Karel de Grote Hogeschool te Antwerpen te hebben voltooid.

Hij is sociaal, gedreven en volhardend.

Maarten Verboven - Advocaat vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Geert de Hoon

Geert is advocaat bij Forum Advocaten sinds oktober 2019 en legt zich binnen het kantoor hoofdzakelijk toe op bijstand aan KMO’s en vrije beroepen in het burgerlijk recht en het ondernemingsrecht. Hij staat cliënten bij tijdens de opmaak van contracten, onderhandelingen en adviesverlening alsook tijdens het voeren van procedures voor de burgerlijke hoven en rechtbanken. Verder staat hij cliënten graag bij in dossiers inzake het onderwijsrecht.

Geert de Hoon - Advocaat bouwrecht en ondernemingsrecht

Roxanne Verelst

Roxanne behandelt binnen het kantoor hoofdzakelijk dossiers met betrekking tot de bijstand van KMO’s, particulieren en vrije beroepen in burgerlijke en handelszaken, alsook zaken binnen het vennootschapsrecht en het vastgoedrecht.

Roxanne Verelst - Advocaat ondernemingsrecht en vennootschapsrecht

Justine Heureux

Justine behaalde in 2020 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen en in 2021 de titel van Master in het vennootschapsrecht aan de Katholieke Universiteit van Leuven.

Justine is oprecht, warmhartig en enthousiast. Zij behandelt uw dossier met veel zorg.

Justine Heureux - Advocaat vennootschapsrecht

Inne Royackers

Inne Royackers behaalde in juni 2022 met onderscheiding de titel van Master in de Rechten aan de Katholieke Universiteit Leuven, waarbij ze zich specialiseerde in het privaat- en strafrecht. Gedurende haar opleiding studeerde ze een half jaar aan l’Université Jean Moulin III te Lyon (Frankrijk). Haar masterscriptie schreef ze onder het promotorschap van prof. dr. B. Tilleman over de aansprakelijkheid van bouwactoren in een bouwteam.

Sinds september 2022 is Inne ingeschreven als advocaat aan de Antwerpse balie. Bij Forum Advocaten legt ze zich vooral toe op bouw- en vastgoedrecht.

Inne Royackers - Advocaat bouwrecht, vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Jill Naets

Jill Naets behaalde in 2023 met onderscheiding de titel van Master in de Rechten aan de Universiteit Antwerpen, waarbij ze zich specialiseerde in het sociaal recht en het strafrecht. Eerder behaalde ze ook de professionele bachelor bedrijfsmanagement – rechtspraktijk aan de Karel de Grote Hogeschool te Antwerpen.

Ze is sinds 2023 advocaat bij Forum Advocaten en ze legt zich binnen het kantoor vooral toe op het sociaal recht (arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht). Ze is behulpzaam, nauwkeurig en proactief.

Jill Naets - Advocaat arbeidsrecht en sociaal recht

Yani Brems

Yani Brems behaalde in 2023 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen. Zij is advocaat bij Forum advocaten sinds mei 2024 en behandelt binnen het kantoor vooral dossiers inzake ruimtelijke ordening en stedenbouw.

Yani Brems - Advocaat bouwrecht en omgevingsrecht

Caro Gijsels

Caro Gijsels behaalde in 2024 de titel Master in de Rechten aan de Universiteit Antwerpen, waarbij ze zich specialiseerde in het sociaal recht, het gerechtelijk recht en het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht.

In september 2024 trad Caro toe tot de balie van Antwerpen en vervoegde ze zich als advocaat bij het team van Forum Advocaten. Binnen het kantoor legt ze zich vooral toe op het sociaal recht (arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht).

Caro Gijsels - Advocaat Social recht en arbeidsrecht