Het Verzameldecreet Omgeving: Welke belangrijke wijzigingen zijn er op het vlak van planning en vergunningen?

De decreetgever trakteert ons ook in de zomer op heel wat wijzigingen in het omgevingsrecht. Welke zijn de voornaamste wijzigingen op het vlak van planning en omgevingsvergunningen?

Op 20 juli 2024 treedt het Decreet van 17 mei 2024 houdende diverse bepalingen over omgeving, leefmilieu en natuur en ruimtelijke ordening (hierna: Verzameldecreet Omgeving) (grotendeels) in werking. Voornoemd decreet brengt veranderingen aan in maar liefst 22 wetten en decreten, met als doel een efficiënter en transparanter kader te creëren. In dit blogbericht gaan we dieper in op de belangrijkste wijzigingen en de impact daarvan op het beleid en de burger.

Wijziging van toepassingsgebied vrijstellingen en meldingen bij stedenbouwkundige vergunningsplicht en gemeentelijke verordeningen voor lokaal vergunningenbeleid

Huidige situatie

Tot op heden hadden lokale besturen de mogelijkheid om via stedenbouwkundige verordeningen bijna onbeperkt meldings- of vergunningsplichten in te voeren. Dit leidde tot een veelheid aan regels, waardoor er vaak verwarring en administratieve rompslomp ontstond.

Nieuw systeem van lokale vergunningsplicht

Het Verzameldecreet introduceert een nieuw systeem dat gebaseerd is op de volgende elementen:

• limitatieve lijst van handelingen: de Vlaamse Regering stelt een limitatieve lijst op van handelingen waarvoor gemeenten een vergunningsplicht kunnen invoeren via gemeentelijke stedenbouwkundige verordeningen;
• heroriëntatie van meldingen: meldingen worden nu gericht op tijdelijke handelingen waarvoor een melding gewenst is. Ook het toepassingsgebied van vrijstellingen is herzien.

Basisprincipe

Het basisprincipe is dat enkel de Vlaamse Regering bepaalt welke handelingen vergunningsplichtig, meldingsplichtig of vrijgesteld zijn. Gemeenten hebben slechts beperkte mogelijkheden om vrijgestelde handelingen vergunningsplichtig te maken en mogen meldingsplichtige handelingen niet vergunningsplichtig maken. Vrijgestelde handelingen kunnen ook niet meldingsplichtig worden gemaakt door gemeenten.

Het nieuwe systeem zal in werking treden op een datum die door de Vlaamse Regering zal worden bepaald, met name wanneer een besluit wordt uitgevaardigd dat tevens de limitatieve lijst vastlegt. Verder zullen meldingen die voor 20 juli 2024 werden ingediend op basis van het Meldingsbesluit beoordeeld worden volgens de ‘oude’ regeling.

Gemeentelijke of provinciale stedenbouwkundige verordeningen die niet aangepast zijn aan of in overeenstemming zijn met de nieuwe regeling worden van rechtswege opgeheven.

Planologische compensatie bij RUP’s

Een andere belangrijke wijziging betreft de invoering van planologische compensatie bij ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s). Dit betekent dat bij nieuwe planinitiatieven voor extra bestemmingen zoals wonen, bedrijvigheid, recreatie en gemeenschapsvoorzieningen, slecht gelegen of overbodig aanbod gelijktijdig moet worden geneutraliseerd. Hierdoor blijft de ruimtelijke balans behouden en wordt dubbele compensatie voorkomen. Van belang hierbij is dat met deze regeling geen afbreuk wordt gedaan aan de regeling rond planschade en planbaten.

De compensatieplicht geldt voor alle ruimtelijke uitvoeringsplannen waarvoor de startnota zal worden goedgekeurd na 20 juli 2024.

Aanpassing afwerkingsregel

De afwerkingsregel bepaalt dat een nieuwe woning gebouwd kan worden tegen een bestaande wachtgevel. Deze regel kan voortaan alleen nog worden toegepast in woonreservegebied, waar dat voorheen niet mogelijk was. In andere gebieden, zoals agrarisch gebied, leidde de huidige toepassing tot ongewenste lintbebouwing en extra ruimtebeslag. Deze aanpassing is in lijn met de doelstellingen om open ruimte te behouden en de beoogde bouwshift te realiseren.

De nieuwe afwerkingsregel is van toepassing op aanvragen die worden ingediend na 20 juli 2024. Bijkomend wordt voorzien in een uitdoofscenario van drie jaar, zodat grondeigenaars nog de tijd hebben om de nodige vergunning aan te vragen. Ook hier geldt: ius est vigilantibus. Het recht is er voor wie waakzaam is: contacteer onze specialisten omgevingsrecht om na te gaan of u nog in aanmerking komt voor de toepassing van de afwerkingsregel en wees alert!

Verruiming mogelijkheden voor zonevreemde functiewijzigingen

Algemeen

De mogelijkheden voor zonevreemde functiewijzigingen in de VCRO worden uitgebreid. Tot nu toe konden deze wijzigingen alleen vergund worden als het gebouw of gebouwencomplex op het moment van de vergunningsaanvraag hoofdzakelijk vergund was, inclusief de functie. De nieuwe aanpassingen maken het mogelijk om reeds gerealiseerde situaties die in aanmerking komen voor een vergunning, alsnog te vergunnen. Denk hierbij aan de omvorming van een landbouwwoning naar residentieel wonen of de omvorming van een industrieel pand in KMO-gebied naar een karting.

Voorwaarden

Om de ruimtelijke impact van nieuwe zonevreemde functies op bestaande zone-eigen functies te beheersen, wordt in artikel 4.4.23 VCRO de voorwaarde toegevoegd dat de functiewijziging de normale bedrijfsvoering van vergunde of vergund geachte bedrijven in de omgeving niet mag verstoren. Deze vergunningsprocedure blijft een afwijkingsregeling die restrictief moet worden toegepast, met voldoende aandacht voor de ruimtelijke ordening.

Op deze regeling kan beroep gedaan worden vanaf 20 juli 2024, eveneens bij lopende vergunningsaanvragen. In de praktijk zagen wij soms schrijnende situaties, waarvoor we thans in een oplossing kunnen voorzien. Contacteer onze specialisten omgevingsrecht indien u wil weten of u hiervoor in aanmerking kan komen.

Besluit

Het Verzameldecreet Omgeving is een stap in de hervorming van de Vlaamse regelgeving op het gebied van ruimtelijke ordening, milieu en natuur. Door duidelijke grenzen te stellen aan de bevoegdheden van gemeenten en het vereenvoudigen van meldingen en vrijstellingen, wordt een efficiënter en consistenter systeem gecreëerd.

Forum Advocaten is gespecialiseerd in de begeleiding van particulieren en projectontwikkelaars inzake planning, vergunningverlening, handhaving en compensatieregelingen. Wij begeleiden uw aanvraag van A tot Z. Vragen over meldings- en vergunningsplichten? Kan u beroep doen op de afwerkingsregel? Wenst u een (regularisatie)aanvraag betreffende een zonevreemde functiewijziging in te dienen? Contacteer onze specialisten omgevingsrecht.