15 januari 2025

Hoe als accountant omgaan met een aandeelhoudersconflict bij een cliënt?

Als accountant kunt u geconfronteerd worden met een aandeelhoudersconflict of een ander vennootschapsrechtelijk geschil binnen een cliënt-onderneming.  Zo kunnen de aandeelhouders niet meer door een deur en dringt een uittreding of uitsluiting zich op of is het vertrouwen van (bepaalde)  aandeelhouders in het bestuur verloren.

In zulke situaties bevindt de accountant van de vennootschap zich vaak in een ongemakkelijke positie.

Doorgaans heeft de contactpersoon met wie de accountant het vaakst contact heeft (doorgaans de dagelijks bestuurder of meerderheidsaandeelhouder) plots een eigen agenda die kan afwijken van deze van de cliënt-onderneming.

In dit blogbericht bekijken wij de rol van de accountant bij dergelijke conflicten en de valkuilen voor de accountant.

Rol van de accountant

Voor vele ondernemers is de accountant een vertrouwenspersoon die de ondernemer en zijn onderneming door en door kent. Het is dan ook niet onlogisch dat ingeval van conflict de meerderheidsaandeelhouder advies en bijstand vraagt aan de accountant.

De accountant dient in de eerste plaats de belangen van zijn cliënt, dit is de vennootschap. De vennootschap is niet gelijk te stellen met de aandeelhouders en bestuurders die eigen belangen hebben die niet noodzakelijk gelijklopen met de belangen van de vennootschap en integendeel zelfs ermee kunnen conflicteren. Zo kan een meerderheidsaandeelhouder belang hebben om in het licht van een beoogde uitkoop van een minderheidsaandeelhouder handelingen te stellen die de waarde van de vennootschap (en bijgevolg de aandelen) negatief beïnvloeden.

Zeker bij een vennootschapsrechtelijk conflict is het cruciaal dat de accountant zijn of haar rol onafhankelijk en neutraal vervult in het belang van zijn cliënt, zijnde de vennootschap. Het bestuur en de aandeelhouders moeten erop kunnen vertrouwen dat de accountant onpartijdig is en geen belang heeft bij het conflict zelf. De accountant dient niet enkel neutraal te zijn, ook dient hij of zij ervoor te zorgen dat anderen de perceptie hebben dat hij of zij neutraal is.

Een valkuil is dat de accountant zich actief inlaat met het conflict, waarbij de accountant goedbedoeld probeert een oplossing te bieden. Evenwel kan de accountant dan makkelijk verbrand worden. Immers heeft de accountant doorgaans een persoonlijke relatie opgebouwd met de persoon met wie hij het meeste contact heeft (dagelijks bestuurder en/of meerderheidsaandeelhouder) en wordt iedere poging om actief tussen te komen al snel beschouwd als een partijdige bijstand voor deze betrokken persoon. De accountant heeft doorgaans ook te weinig ervaring met conflicten om deze adequaat te kunnen oplossen. In dat geval is het belangrijk dat de accountant de betrokkenen adviseert om zich te laten bijstaan door een andere externe vertrouwenspersoon.

Wat bij een verdeeld bestuur?

De vennootschap-cliënt wordt vertegenwoordigd door zijn bestuursorgaan.

Er kunnen omstandigheden zijn waarin het bestuur niet meer adequaat functioneert,  bijvoorbeeld wanneer er twee bestuurders met individuele bestuursbevoegdheid zijn met tegenstrijdige belangen of visies.

In dergelijke situaties kan het voor de accountant onduidelijk worden wie hij moet volgen.

Bij een blokkering op bestuursniveau met tegenstrijdige instructies dient de accountant zich terughoudend op te stellen en enkel te handelen in het belang van de vennootschap. Daarbij zal de accountant kunnen suggereren dat een maatregel dient genomen te worden, zoals de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder over de vennootschap indien de patstelling niet kan worden opgelost.

Als er sprake is van een verdeeld bestuur, meerderheid tegen minderheid moet de accountant zich houden aan de richtlijnen van het bestuur als geheel.

Vragen van aandeelhouders of bestuurders

Daarnaast kunnen aandeelhouders of bestuurders druk uitoefenen op de accountant om informatie te bekomen, bijvoorbeeld naar aanloop van een algemene vergadering.

Aan een bestuurder dient alle informatie te worden verstrekt, zelfs indien het een minderheidsbestuurder uitmaakt die in conflict is met de meerderheid van de bestuursleden. Het bestuursorgaan kan en mag de accountant niet verbieden om deze informatie te bezorgen.

Aandeelhouders hebben een inzage- en controlerecht indien er geen commissaris is aangesteld (artikel 3:101 WVV). Er worden geen specifieke voorwaarden gekoppeld aan de uitoefening van de individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid voor een aandeelhouder. Zo geldt er geen specifiek participatievereiste voor de uitoefening van dit recht. De aandeelhouder die zijn individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid uitoefent, heeft dezelfde bevoegdheden als een commissaris.

De accountant werkt in opdracht van de vennootschap en is gebonden aan een contractuele vertrouwelijkheid. Het bestuursorgaan fungeert als tussenpersoon voor verzoeken om informatie.

Als een aandeelhouder de individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid uitoefent, kan deze de accountant inschakelen om inzicht te krijgen in de financiële situatie van de vennootschap. De accountant mag echter enkel informatie delen die relevant is voor deze bevoegdheid en binnen de grenzen van de vertrouwelijkheid.

Indien het bestuursorgaan de accountant de instructie geeft om bepaalde informatie niet te delen, moet de accountant zich houden aan de wettelijke en contractuele verplichtingen inzake vertrouwelijkheid. De accountant mag enkel weigeren informatie te verstrekken als:

  • deze instructies voortvloeien uit een legitiem belang van de vennootschap, zoals bescherming van bedrijfsgevoelige gegevens; en
  • het verstrekken van de informatie in strijd zou zijn met wettelijke bepalingen of de accountant in een conflict van belangen zou brengen.

De aandeelhouder kan echter bij een geschil betreffende de uitoefening van zijn onderzoeks- en controlebevoegdheid een verzoek indienen bij de ondernemingsrechtbank. De rechter kan, indien nodig, de vennootschap verplichten om de gewenste informatie alsnog vrij te geven.

Bijzondere verplichtingen bij financiële moeilijkheden

De accountant heeft een bijzondere verantwoordelijkheid wanneer een vennootschap in financiële moeilijkheden verkeert.  Een vennootschapsrechtelijk conflict kan de oorzaak zijn van de financiële moeilijkheden of hiertoe bijdragen.

Ook hier kunnen de belangen van de meerderheidsaandeelhouder botsen met de belangen van de vennootschap en andere stakeholders, zoals de schuldeisers.

Artikel XX.23, §3 van het Wetboek van Economisch Recht bepaalt dat de accountant een meldingsplicht heeft zodra hij aanwijzingen heeft dat de continuïteit van de onderneming in gevaar komt. Dit betekent dat als de accountant signalen van financiële problemen opmerkt, hij deze situatie tijdig moet melden aan het bestuur of zelfs aan de ondernemingsrechtbank.

Het niet naleven van deze verplichting kan leiden tot persoonlijke aansprakelijkheid van de accountant en zelfs strafrechtelijke aansprakelijkheid

Risico van valsheid in geschrifte

Een ander cruciaal aandachtspunt is de neerlegging van de jaarrekening en de notulen van de algemene vergadering.

Door een aandeelhoudersconflict kan de druk toenemen om de cijfers te manipuleren (door bepaalde zaken al dan niet te boeken) zodat de cijfers geen getrouw beeld geven van de realiteit. Daarnaast staat de accountant doorgaans in voor de opmaak van de notulen van de jaarvergadering en verslagen. In de praktijk wordt niet zelden gewerkt met een jaarvergadering die “op papier” gehouden werd. Bij een aandeelhoudersconflict is het niet ondenkbaar dat de minderheidsaandeelhouder miskend wordt en dat er sprake kan zijn van valsheid (indien de vergadering in realiteit niet heeft plaatsgevonden, bij antidatering van de notulen en verslagen,…).

De accountant kan medeplichtig zijn aan deze valsheid en kan in voorkomend geval aansprakelijk zijn voor de schade die de minderheidsaandeelhouder en derden lijden.

De accountant moet er dan ook op toezien dat alle financiële rapporten en notulen nauwkeurig en conform de realiteit zijn. Elke poging tot manipulatie moet actief worden geweerd.

Indien een accountant aanwijzingen heeft dat bepaalde financiële gegevens frauduleus zijn of onjuiste informatie bevatten, heeft hij de wettelijke verplichting om hiervan melding te maken. Dit geldt ongeacht de richtlijnen van het bestuur.

Conflicterende belangen en aansprakelijkheid

Een situatie die bijzonder complex kan zijn, is wanneer de accountant niet alleen werkt voor de vennootschap, maar ook voor de aandeelhouders en/of de bestuurders zelf.  In zulke gevallen kan de accountant met conflicterende belangen te maken krijgen aangezien hij niet enkel de vennootschap als cliënt heeft, maar ook een of meerdere aandeelhouders en/of bestuurders.

De Belgische deontologische regels voor accountants, vastgelegd in de Wet van 17 maart 2019, bepalen dat de accountant zijn onafhankelijkheid moet waarborgen en geen situaties van belangenconflict mag tolereren. Dit vereist dat hij in zulke gevallen mogelijk een andere accountant inschakelt om de onafhankelijkheid te garanderen, of in ieder geval duidelijk maakt aan alle partijen hoe hij zijn rol zal invullen. Daarbij dient ook gewezen te worden op het beroepsgeheim van de accountant zoals opgenomen in artikel 50 van voormelde wet.

Conclusie

Het is essentieel dat de accountant zich niet op sleeptouw laat nemen door de meerderheidsaandeelhouder bij een vennootschapsrechtelijk conflict, maar strikt handelt binnen zijn professionele en wettelijke kaders. Door zich te beperken tot zijn rol als financieel expert, onafhankelijk te blijven en de betrokkenen door te verwijzen, kan de accountant voorkomen dat hij mee betrokken raakt in het conflict en aansprakelijk wordt gesteld.

Wenst u meer te weten over de rol van accountants bij aandeelhoudersconflicten? Neem dan zeker contact op met onze specialisten vennootschapsrecht zodat wij u op maat kunnen adviseren. Ook voor al uw andere vragen met betrekking tot vennootschapsrecht kan u bij ons terecht.

Ilse De Geyter

Ilse De Geyter is in de expertise bouw- en vastgoedrecht actief in bouwgeschillen en huur verhuur van onroerend goed. Haar directe communicatie, daadkracht en persoonlijke ervaring in eigen bouwprojecten komen van pas bij (zowel minnelijke als gerechtelijke) expertises en de opvolging van bouwgeschillen. Zij staat verschillende cliënten bij in de huur verhuur van vastgoed. In de expertise ondernemingsrecht is zij actief in contractenrecht, commerciële geschillen, tuchtrecht en incasso.

Zij is proactief, direct, resultaatgericht en nabij in de uitvoering.

Ilse De Geyter - Advocaat bouwrecht en vastgoedrecht

Jana Kern

Zij staat vooral de ondernemer, maar ook de werknemer bij in binnen- en buitenland, en dit in 6 talen. Deze meertalige ondersteuning zorgt ervoor dat internationale ondernemingen op maat worden geholpen in hun eigen taal.

Zij is energiek, perfectionistisch en gedreven om ieder project tot een goed einde te brengen.

Jana Kern - Advocaat Social recht en arbeidsrecht

Frederic Rosiers

Frederic Rosiers is actief in de praktijkgebieden “vennootschaps- en ondernemingsrecht” en “bouw, vastgoed en projectontwikkeling”. Hij behandelt dossiers inzake aandeelhoudersgeschillen, aandelentransacties, distributierecht en vastgoedtransacties, met inbegrip van erfpacht- vruchtgebruik- en opstalconstructies. Door zijn ervaring en pragmatische aanpak vertalen de contracten het bereikte commerciële evenwicht en anticiperen zij op mogelijke geschillen. Als opgeleid bemiddelaar worden geschillen indien mogelijk buiten de rechtbank om geregeld.

Frederic Rosiers - Advocaat bouwrecht en vastgoedrecht - ondernemingsrecht en vennootschapsrecht

Reiner Tijs

Reiner Tijs is gespecialiseerd in het overheidsrecht en het omgevingsrecht (ruimtelijke ordening, stedenbouw en milieu). Hij kan bogen op ruime expertise, jarenlange ervaring en een breed netwerk.

Reiner Tijs - Advocaat overheidsrecht en omgevingsrecht

Frédéric Dupon

Hij behandelt vooral dossiers die verband houden met het verbintenissenrecht, het bouwrecht en het handels- en economisch recht in ruime zin, met inbegrip van het zeerecht.

Frédéric Dupon - Advocaat bouwrecht, vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Sidney Van Wellen

Sidney Van Wellen studeerde in 2013 af als Master in de Rechten aan de Universiteit te Antwerpen en is sindsdien advocaat aan de Antwerpse Balie. Hij is advocaat bij Forum Advocaten sedert september 2018.

Hij is pragmatisch en betrokken om zo het best mogelijke resultaat te bereiken.

Sidney Van Wellen - Advocaat bouwrecht, vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Joram Maes

Joram Maes studeerde in 2015 af aan de Universiteit te Antwerpen als Master in de rechten en begon zijn carrière als advocaat in januari 2016 bij Forum Advocaten.

Hij is enthousiast, creatief en openhartig, eigenschappen die hij ook overbrengt in de behandeling van dossiers.

Joram Maes - Advocaat bouwrecht, overheidsrecht en omgevingsrecht

Annelies Janssen

Annelies Janssen behaalde in 2016 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen na in 2015 een Erasmus programma te hebben gevolgd in Zweden (Uppsala University).

Zij is optimistisch, warmhartig en oprecht.

Annelies Janssen - Advocaat bouwrecht en vastgoedrecht

Maxime Jeanray

Maxime behaalde in 2016 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen.

Hij is flexibel, positief en zet zijn schouders vol engagement onder verschillende projecten.

Maxime Jeanray - Advocaat Arbeidsrecht en sociaal recht

Inge van den Dorpel

Inge studeerde, na een eerdere opleiding aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Brussel en een opleiding vertaler aan de Universiteit van Antwerpen, in 2016 af aan de Vrije Universiteit Brussel als Master in de rechten en begon haar carrière als advocaat in juni 2016 aan de balie Brussel.

Inge van den Dorpel - Advocaat Bouwrecht, omgevingsrecht en overheidsrecht

Joëlle Gillemot

Joëlle Gillemot behaalde in 2016 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen. Zij is behulpzaam, doortastend, loyaal en begaan met de problemen van de cliënt waarvoor zij een passende oplossing zoekt.

Joelle Gillemot - Advocaat Bouwrecht, omgevingsrecht en overheidsrecht

Maarten Verboven

Maarten is in 2017 afgestudeerd als Master in de rechten aan de Universiteit te Antwerpen na tevens een opleiding Rechtspraktijk aan de Karel de Grote Hogeschool te Antwerpen te hebben voltooid.

Hij is sociaal, gedreven en volhardend.

Maarten Verboven - Advocaat vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Geert de Hoon

Geert is advocaat bij Forum Advocaten sinds oktober 2019 en legt zich binnen het kantoor hoofdzakelijk toe op bijstand aan KMO’s en vrije beroepen in het burgerlijk recht en het ondernemingsrecht. Hij staat cliënten bij tijdens de opmaak van contracten, onderhandelingen en adviesverlening alsook tijdens het voeren van procedures voor de burgerlijke hoven en rechtbanken. Verder staat hij cliënten graag bij in dossiers inzake het onderwijsrecht.

Geert de Hoon - Advocaat bouwrecht en ondernemingsrecht

Roxanne Verelst

Roxanne behandelt binnen het kantoor hoofdzakelijk dossiers met betrekking tot de bijstand van KMO’s, particulieren en vrije beroepen in burgerlijke en handelszaken, alsook zaken binnen het vennootschapsrecht en het vastgoedrecht.

Roxanne Verelst - Advocaat ondernemingsrecht en vennootschapsrecht

Justine Heureux

Justine behaalde in 2020 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen en in 2021 de titel van Master in het vennootschapsrecht aan de Katholieke Universiteit van Leuven.

Justine is oprecht, warmhartig en enthousiast. Zij behandelt uw dossier met veel zorg.

Justine Heureux - Advocaat vennootschapsrecht

Inne Royackers

Inne Royackers behaalde in juni 2022 met onderscheiding de titel van Master in de Rechten aan de Katholieke Universiteit Leuven, waarbij ze zich specialiseerde in het privaat- en strafrecht. Gedurende haar opleiding studeerde ze een half jaar aan l’Université Jean Moulin III te Lyon (Frankrijk). Haar masterscriptie schreef ze onder het promotorschap van prof. dr. B. Tilleman over de aansprakelijkheid van bouwactoren in een bouwteam.

Sinds september 2022 is Inne ingeschreven als advocaat aan de Antwerpse balie. Bij Forum Advocaten legt ze zich vooral toe op bouw- en vastgoedrecht.

Inne Royackers - Advocaat bouwrecht, vastgoedrecht en ondernemingsrecht

Jill Naets

Jill Naets behaalde in 2023 met onderscheiding de titel van Master in de Rechten aan de Universiteit Antwerpen, waarbij ze zich specialiseerde in het sociaal recht en het strafrecht. Eerder behaalde ze ook de professionele bachelor bedrijfsmanagement – rechtspraktijk aan de Karel de Grote Hogeschool te Antwerpen.

Ze is sinds 2023 advocaat bij Forum Advocaten en ze legt zich binnen het kantoor vooral toe op het sociaal recht (arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht). Ze is behulpzaam, nauwkeurig en proactief.

Jill Naets - Advocaat arbeidsrecht en sociaal recht

Yani Brems

Yani Brems behaalde in 2023 de titel van Master in de rechten aan de Universiteit van Antwerpen. Zij is advocaat bij Forum advocaten sinds mei 2024 en behandelt binnen het kantoor vooral dossiers inzake ruimtelijke ordening en stedenbouw.

Yani Brems - Advocaat bouwrecht en omgevingsrecht

Caro Gijsels

Caro Gijsels behaalde in 2024 de titel Master in de Rechten aan de Universiteit Antwerpen, waarbij ze zich specialiseerde in het sociaal recht, het gerechtelijk recht en het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht.

In september 2024 trad Caro toe tot de balie van Antwerpen en vervoegde ze zich als advocaat bij het team van Forum Advocaten. Binnen het kantoor legt ze zich vooral toe op het sociaal recht (arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht).

Caro Gijsels - Advocaat Social recht en arbeidsrecht