6 januari 2025
Gerechtelijke bemiddeling: wat is het en wat doet het (niet)?
Bij een juridisch geschil denken veel mensen meteen aan een gerechtelijke procedure. Maar wist u dat er alternatieven zijn die sneller, efficiënter en minder conflictueus kunnen zijn? Gerechtelijke bemiddeling is zo’n alternatief. In dit blogbericht leggen we u beknopt uit wat gerechtelijke bemiddeling inhoudt, wie er gebruik van kan maken en wat u er (niet) van kan verwachten.
Wat is gerechtelijke bemiddeling?
Gerechtelijke bemiddeling is een vertrouwelijk en gestructureerd proces waarbij een onafhankelijke en neutrale derde partij, de bemiddelaar, conflicterende partijen helpt om tot een minnelijke oplossing van hun geschil te komen. In plaats van de situatie aan een rechter over te laten waarbij deze het geschil dient te beslechten, proberen de partijen samen tot een akkoord te komen dat voor iedereen aanvaardbaar is.
De bemiddelaar leidt het proces, maar neemt geen beslissingen.
De wettelijke basis voor gerechtelijke bemiddeling is vastgelegd in het Gerechtelijk Wetboek (artikel 1723/1 e.v. Ger.W.), dat de regels en procedures rond bemiddeling duidelijk beschrijft.
Wie kan gebruik maken van gerechtelijke bemiddeling?
Op basis van artikel 1724 van het Gerechtelijk Wetboek kunnen zowel vermogensrechtelijke als niet-vermogensrechtelijke geschillen die vatbaar zijn voor dading, het voorwerp van bemiddeling uitmaken.
Gerechtelijke bemiddeling is toegankelijk voor iedereen die betrokken is bij een juridisch geschil. Dit kan gaan om:
- Particulieren (bijvoorbeeld bij familiegeschillen zoals echtscheiding of erfeniskwesties);
- Ondernemingen (bijvoorbeeld bij contractuele of handelsgeschillen);
- Overheidsinstellingen.
Is gerechtelijke bemiddeling verplicht?
Nee, gerechtelijke bemiddeling is in principe vrijwillig. Partijen kunnen er samen voor kiezen om een bemiddelaar in te schakelen.
De rechtbank kan echter ook een bemiddeling voorstellen of zelfs ambtshalve opleggen als de rechter van oordeel is dat bemiddeling kan bijdragen aan een oplossing. Dit betekent echter niet dat de partijen verplicht zijn om tot een akkoord te komen. De bereidheid om samen te werken blijft essentieel.
Hoe gaat de bemiddeling concreet in zijn werk?
Het bemiddelingsproces begint meestal met de keuze van een erkende bemiddelaar, die door beide partijen wordt aanvaard.
Vervolgens wordt een bemiddelingsprotocol opgesteld. Dit protocol bevat onder meer:
- De afspraken over het verloop van de bemiddeling;
- De rol en verantwoordelijkheden van de bemiddelaar;
- De vertrouwelijkheidsregels waaraan alle partijen gebonden zijn;
- De financiële afspraken, zoals de vergoeding van de bemiddelaar.
Tijdens de bemiddeling organiseert de bemiddelaar gesprekken waarin beide partijen hun standpunten en belangen kunnen toelichten. De bemiddelaar faciliteert de communicatie en helpt bij het zoeken naar een oplossing die voor beide partijen aanvaardbaar is. Indien een akkoord wordt bereikt, wordt dit vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst die bindend kan worden gemaakt door homologatie bij de rechtbank.
Wat is het nut van gerechtelijke bemiddeling?
Gerechtelijke bemiddeling biedt verschillende voordelen:
- Sneller: Een bemiddelingsproces kan vaak in enkele weken of maanden worden afgerond, terwijl gerechtelijke procedures jaren kunnen aanslepen.
- Goedkoper: Omdat het proces sneller is, blijven de kosten meestal lager dan bij een rechtszaak.
- Controle: Partijen hebben zelf meer controle over het resultaat, in plaats van afhankelijk te zijn van een rechterlijke uitspraak waarin mogelijk geen van de partijen zich kan vinden. De bemiddelaar kan creatieve oplossingen voorstellen die niet mogelijk zijn binnen de strikte kaders van de wet.
- Vertrouwelijkheid: Alles wat tijdens de bemiddeling wordt besproken, is strikt vertrouwelijk en kan niet worden gebruikt in een eventuele latere rechtszaak.
- Relatiebehoud: Omdat bemiddeling gericht is op samenwerking, is het vaak beter voor het behoud van zakelijke of persoonlijke relaties. Partijen hebben ook vaak een grotere tevredenheid over de uitkomst omdat ze zelf betrokken zijn bij de oplossing.
Hoe werkt de vertrouwelijkheid?
Een belangrijk kenmerk van gerechtelijke bemiddeling is de vertrouwelijkheid. Wat besproken wordt tijdens de bemiddeling, kan niet naar buiten worden gebracht of worden gebruikt in een gerechtelijke procedure. De bemiddelaar heeft ook een geheimhoudingsplicht.
Hoe lang duurt een bemiddeling?
De duur van een bemiddeling hangt af van de complexiteit van het geschil en de bereidheid van de partijen om samen te werken. In veel gevallen kan een bemiddeling binnen enkele weken tot maanden worden afgerond. Dit staat in schril contrast met de soms jarenlange gerechtelijke procedures.
Zijn er nadelen?
Hoewel gerechtelijke bemiddeling veel voordelen heeft, zijn er ook enkele nadelen:
- Geen garantie op succes: Als partijen niet bereid zijn om samen te werken, kan bemiddeling mislukken, waardoor alsnog een gerechtelijke procedure nodig is. In dat geval kan het aanvoelen alsof er nuttige tijd “verloren” is gegaan.
- Machtsonevenwicht: Als één van de partijen sterker staat (bijvoorbeeld financieel of juridisch), kan dit de bemiddeling bemoeilijken.
- Kosten: Hoewel bemiddeling goedkoper kan zijn dan een rechtszaak, brengt het nog steeds kosten met zich mee (waaronder de vergoeding van de bemiddelaar).
Wat doet de bemiddeling niet?
Er zijn duidelijke grenzen aan wat de bemiddeling kan bereiken. De bemiddeling:
- Is geen vervanging voor juridische beslissingen: De bemiddelaar kan geen bindende uitspraken doen of juridische geschillen definitief beslechten. Dit blijft voorbehouden aan de rechter.
- Lost geen onderliggende structurele problemen op: Als een conflict het gevolg is van diepgewortelde problemen (zoals systematische wanpraktijken binnen een bedrijf), biedt bemiddeling mogelijk geen een langdurige oplossing.
- Is niet geschikt bij gebrek aan medewerking: Als een partij niet bereid is om te onderhandelen of volledig afwijzend staat tegenover een oplossing, kan de bemiddeling weinig betekeningsvol zijn.
- Kan geen juridisch precedent scheppen: Oplossingen die tijdens bemiddeling worden bereikt, zijn vaak specifiek voor de betrokken partijen en bieden geen richtlijnen voor toekomstige gevallen.
Conclusie
Gerechtelijke bemiddeling is een waardevol instrument voor wie een juridisch conflict op een constructieve manier wil oplossen. Het biedt snelheid, flexibiliteit en controle, maar vereist wel de bereidheid van beide partijen om samen te werken. Hoewel het niet voor elk geschil geschikt is, kan het in veel gevallen een beter alternatief zijn dan een lange en dure rechtszaak.
Overweegt u bemiddeling of heeft u vragen? Neem dan zeker contact met ons op zodat wij u op maat kunnen adviseren.
Annelies Janssen & Frederic Rosiers
