Stop counting! De sociale verkiezingen zijn achter de rug: wat nu?

Tussen 16 november 2020 en 29 november 2020 vonden in België de sociale verkiezingen plaats. In principe hadden deze verkiezingen moeten plaatsvinden in mei 2020, maar door de coronacrisis werden deze uitgesteld. U kan hierover meer lezen in onze blog van 4 augustus 2020.

De uitslag van de sociale verkiezingen brengt heel wat in beweging. Zo kan de uitslag ervan bij de arbeidsgerechten worden aangevochten door de werkgever en de werknemer of vakorganisatie, maar in veel gevallen zullen de verkozen leden zonder gerechtelijke procedure hun plaats innemen in de overlegorganen. Zij genieten als gevolg van hun verkiezingen ook van een bijzondere ontslagbescherming. U leest alles over deze concrete gevolgen van de sociale verkiezingen hier:

 

Een gerechtelijke procedure bij de arbeidsgerechten

Twee dagen na de sociale verkiezingen moet de werkgever de uitslag van de sociale verkiezingen en de samenstelling van de overlegorganen bekend maken door deze aan te plakken op dezelfde plaats waar het bericht met de datum van de sociale verkiezingen werd aangeplakt. Van zodra deze uitslag en samenstelling bekend is, beschikken de werkgever, de werknemer en de representatieve werknemers- en kaderledenorganisaties over de mogelijkheid om beroep aan te tekenen bij de arbeidsrechtbank.

Een procedure bij de arbeidsrechtbank

De werkgever, de werknemer en de representatieve werknemers- en kaderledenorganisaties moeten binnen een termijn van 13 dagen na de aanplakking van de uitslag van de sociale verkiezingen beroep instellen bij de arbeidsrechtbank. Zij kunnen dit bijvoorbeeld doen wanneer zij van mening zijn dat (1) de verkiezingen geheel of gedeeltelijk nietig verklaard moeten worden, (2) de beslissing tot stopzetting van de verkiezingen herzien moet worden of (3) wanneer de uitslag van de verkiezingen verbeterd moet worden.

Binnen een termijn van 67 dagen na de aanplakking van de uitslag van de sociale verkiezingen zal de bevoegde arbeidsrechtbank een vonnis vellen. Dit vonnis wordt vervolgens onmiddellijk overgemaakt aan de werkgever, de gewone en plaatsvervangende verkozenen en de betrokken representatieve werknemers- en kaderledenorganisaties. Ook de directeur-generaal van de FOD WASO wordt in kennis gesteld van dit vonnis.

Een procedure bij het Arbeidshof in graad van beroep

De betrokkenen hebben de mogelijkheid om te berusten in het tussengekomen vonnis, maar hebben ook de mogelijkheid om hoger beroep aan te tekenen tegen het vonnis van de arbeidsrechtbank. De betrokkene moet binnen een termijn van 15 dagen, te rekenen vanaf de kennisgeving van het vonnis, zijn hoger beroep indienen bij het bevoegde Arbeidshof.

Het Arbeidshof zal een uitspraak doen binnen een termijn van 75 dagen, te rekenen vanaf de datum van het vonnis van de arbeidsrechtbank. Net zoals het vonnis van de arbeidsrechtbank zal het arrest van het Arbeidshof onmiddellijk overgemaakt worden aan de werkgever, de gewone en plaatsvervangende verkozenen, de betrokken representatieve werknemers- en kaderledenorganisaties en de directeur-generaal van de FOD WASO.

Het Arbeidshof zal opnieuw oordelen over alle elementen van het dossier en zal vervolgens een definitieve uitspraak doen, waarbij de beslissing van de arbeidsrechtbank kan worden bevestigd, maar ook kan worden hervormd.

Wat gebeurt er na een definitieve uitspraak?

Indien er een definitieve uitspraak is van de arbeidsrechtbank (indien er geen hoger beroep wordt aangetekend) of van het Arbeidshof, dan kunnen er zich verschillende scenario’s doen, afhankelijk van de inhoud van de beslissing van het arbeidsgerecht.

Bij een definitieve nietigverklaring van de sociale verkiezingen, zal de nieuwe verkiezingsprocedure opnieuw worden aangevat binnen een termijn van 3 maanden die volgt op deze definitieve nietigverklaring. Indien het verloop van de sociale verkiezingen door het arbeidsgerecht als rechtmatig wordt beschouwd, blijft de uitslag geldig en kunnen de nieuwe overlegorganen geïnstalleerd worden. Gedurende de beroepsprocedure blijven de oude overlegorganen hun taken uitvoeren.

 

De installatie van de nieuwe overlegorganen

De eerste vergadering van het nieuwe overlegorgaan

Indien er geen beroep tot nietigverklaring van de sociale verkiezingen werd ingesteld door een van de betrokken actoren, dan wordt de eerste vergadering van het nieuwe overlegorgaan gehouden binnen een termijn van 30 dagen, te rekenen vanaf het verstrijken van de vastgestelde termijn om beroep aan te tekenen. Indien er wel een beroep tot nietigverklaring van de sociale verkiezingen werd ingesteld, dan zal de eerste vergadering plaatsvinden binnen een termijn van 30 dagen, te rekenen vanaf de datum van de definitieve gerechtelijke beslissing.

Opgelet: het is mogelijk om in kortere termijn te voorzien, voor zover dit voorzien is in het huishoudelijk reglement van het overlegorgaan.

Op deze eerste vergadering zal onder meer de secretaris worden aangeduid. De secretaris wordt, behoudens andersluidende overeenkomst of bepaling in het huishoudelijk reglement, aangeduid door de representatieve werknemersorganisatie of representatieve kaderledenorganisatie waarvan de lijst het grootst aantal stemmen heeft gehaald. De secretaris is verantwoordelijk voor de notulen van iedere vergadering.

Het overlegorgaan zal in principe minstens eenmaal per maand samenkomen om te vergaderen.

De vergaderingen van de overlegorganen worden in principe als arbeidstijd beschouwd en worden dus ook als zodanig vergoed, zelf wanneer deze vergaderingen plaatsvinden buiten de gebruikelijke werkuren van de werknemers.

 

De bijzondere ontslagbescherming van de kandidaten en de verkozen werknemersvertegenwoordigers

Wat houdt de bijzondere ontslagbescherming in?

De bijzondere ontslagbescherming van de kandidaten en de verkozen werknemersvertegenwoordigers houdt in dat deze werknemers uitsluitend ontslagen kunnen worden omwille van een dringende reden (die vooraf door de arbeidsgerechten erkend is) of omwille van een economische of technische reden (die vooraf door het paritair comité erkend is).

Deze ontslagbescherming werd opgenomen in de Wet van 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de kandidaat-personeelsafgevaardigden. Deze wet is van openbare orde, waardoor de werknemers in principe geen afstand kunnen doen van deze bescherming.

De duurtijd van de bijzondere ontslagbescherming

De bijzondere ontslagbescherming van de kandidaten en de verkozen werknemersvertegenwoordigers duurt vanaf de 30ste dag, voorafgaand aan de aanplakking van het bericht waarop de verkiezingsdatum wordt vastgesteld.

De bijzondere ontslagbescherming van de verkozen werknemersvertegenwoordigers eindigt op het ogenblik waarop de bij de volgende sociale verkiezingen verkozen kandidaten worden aangesteld.

De bijzondere ontslagbescherming van de niet-verkozen kandidaat-werknemersvertegenwoordigers eindigt eveneens op het ogenblik waarop de bij de volgende sociale verkiezingen verkozen kandidaten worden aangesteld voor zover het hun eerste kandidatuur betreft. Indien deze niet-verkozen kandidaat-werknemersvertegenwoordigers evenwel reeds kandidaat waren en niet verkozen werden bij de vorige verkiezingen, eindigt deze bijzondere ontslagbescherming 2 jaar na de aanplakking van de uitslag van de sociale verkiezingen.

Er zijn nog een aantal bijzondere wijzen waarop het mandaat van de werknemersvertegenwoordigers beëindigd kan worden. Zo neemt het mandaat in ieder geval een einde wanneer de betrokken werknemersvertegenwoordiger geen deel meer uitmaakt van het personeel of de onderneming verlaat met het oog op de pensioenleeftijd.

Het mandaat neemt ook een einde wanneer de werknemersvertegenwoordiger ontslag neemt uit zijn mandaat of wanneer de werknemer geen deel meer uitmaakt van de vakorganisatie die zijn kandidatuur heeft voorgedragen.

De vraag rijst evenwel of het einde van het mandaat ook het einde van de bijzondere ontslagbescherming betekent. De werknemersvertegenwoordiger die niet langer lid is van de vakorganisatie die hem of haar heeft voorgedragen, verliest zijn of haar mandaat, maar behoudt de bijzondere ontslagbescherming als kandidaat bij de sociale verkiezingen. Ook de werknemersvertegenwoordiger die ontslag neemt uit zijn of haar mandaat behoudt de bijzondere ontslagbescherming als kandidaat bij de sociale verkiezingen.

Welke sancties gelden er bij schending van de bijzondere ontslagbescherming?

Indien een werknemersvertegenwoordiger gedurende de duurtijd van de bijzondere ontslagbescherming toch ontslagen zou worden (dus zonder erkende dringende reden of technische/economisch reden), dan is er sprake van en onregelmatig ontslag.

Op dat ogenblik heeft de werknemersvertegenwoordiger twee mogelijkheden: ofwel vraagt hij per aangetekende brief zijn re-integratie aan binnen een termijn van 30 dagen, te rekenen vanaf de opzegging door de werkgever, ofwel doet hij geen aanvraag tot re-integratie.

Indien de werknemersvertegenwoordiger zijn re-integratie niet zou aanvragen, dan heeft hij recht op een vaste vergoeding of anciënniteitsvergoeding. Deze vergoeding wordt berekend op basis van het lopend loon en is gelijk aan het lopend loon dat overeenstemt met een duurtijd van:

• 2 jaar indien hij minder dan 10 dienstjaren heeft;
• 3 jaar indien hij 10 dienstjaren heeft, maar minder dan 20 dienstjaren;
• 4 jaar indien hij 20 dienstjaren of meer heeft.

Indien de werknemersvertegenwoordiger zijn re-integratie wel zou aanvragen, maar deze wordt geweigerd door de werkgever of de werkgever reageert niet binnen een termijn van 30 dagen, te rekenen vanaf de verzending van het re-integratieverzoek, dan heeft de werknemersvertegenwoordiger (boven op de voormelde anciënniteitsvergoeding) recht op een variabele vergoeding of mandaatsvergoeding. Deze variabele vergoeding is gelijk aan het loon voor het nog resterende gedeelte van de periode tot het einde van het mandaat van de werknemersvertegenwoordiger.

 

Opgepast voor gerechtelijke procedures en de bijzondere ontslagbescherming

Het aanplakken van de uitslag van de sociale verkiezingen heeft drie grote gevolgen:

Eerst en vooral is het mogelijk dat de uitslag van de sociale verkiezingen om een of andere reden betwist wordt door een van de betrokken actoren, waardoor men nog procedurele watertjes dient te doorzwemmen alvorens men het nieuwe overlegorgaan zou kunnen installeren.

Indien er evenwel geen gerechtelijke procedure zou worden opgestart of indien een gerechtelijke procedure het correcte verloop van de sociale verkiezingen bevestigt, kunnen de nieuwe overlegorganen relatief snel worden geïnstalleerd.

De niet-verkozen kandidaten en de verkozen werknemersvertegenwoordigers beschikken ten slotte over een bijzondere ontslagbescherming. Het schenden ervan kan leiden tot de betaling van aanzienlijke vergoedingen door de werkgever. Het is dan ook zeer belangrijk om de nodige aandacht te schenken aan het mandaat van de werknemersvertegenwoordigers alvorens eventueel een ontslagbeslissing te nemen.

Indien u een procedure wenst op te starten om de geldigheid van de sociale verkiezingen te betwisten of wanneer u geconfronteerd wordt met de beëindiging van de arbeidsovereenkomst van een werknemersvertegenwoordiger, kan u steeds bij ons terecht voor begeleiding, bijstand en advies. Onze advocaten arbeidsrecht staan u hierin graag bij.

Maxime Jeanray & Jana Kern