30 augustus 2019

Categorieën: Overheidsrecht

Op 1 september2019 treedt het nieuwe gemeentewegendecreet in werking

Met de inwerkingtreding van dit decreet wordt de federale buurtwegenwet van 1841 opgeheven. Hierbij verliezen de zogenaamde ‘buurtwegen’ hun apart statuut en hebben de provincies niet langer een specifieke bevoegdheid ten aanzien van deze buurtwegen.

Voortaan wordt de aanleg, de wijziging of verplaatsing, het beheer en de opheffing van gemeentewegen geregeld in het nieuwe gemeentewegendecreet. Dit decreet heeft tot doel om de structuur, de samenhang en de toegankelijkheid van gemeentewegen te vrijwaren en te verbeteren.

Een gemeenteweg is een openbare weg die onder het rechtstreekse en onmiddellijke beheer van de gemeente valt, ongeacht de eigenaar van de grond.

In deze bijdrage worden de voornaamste wijzigingen en nieuwigheden, die de inwerkingtreding van het gemeentewegendecreet met zich meebrengt, uiteengezet.

De gemeenteraad is bevoegd.

Alle gemeentewegen, met inbegrip van de ligging en de breedte van de deze wegen, worden vastgelegd in gemeentelijke rooilijnplannen. De procedure voor het aanleggen, wijzigen, verplaatsen of opheffen van een gemeenteweg is in grote mate vergelijkbaar met de voormalige procedure uit de buurtwegenwet. De gemeenteraad is bevoegd om besluiten te nemen tot definitieve vaststelling van een gemeentelijk rooilijnplan of tot opheffing van een gemeenteweg.

De Vlaamse Regering treedt in plaats van de Deputatie op als administratieve beroepsinstantie.

Tegen het besluit van de gemeenteraad tot definitieve vaststelling van een gemeentelijk rooilijnplan of tot opheffing van een gemeenteweg, kan een administratief georganiseerd beroep worden ingesteld bij de Vlaamse Regering. Het beroep wordt derhalve niet langer ingesteld bij de Deputatie.

Mogelijkheid tot integratie van de aanvraag tot aanlegging, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg in een ruimtelijk uitvoeringsplan, projectbesluit en omgevingsvergunningsaanvraag.

Een gemeenteweg kan niet aangelegd, gewijzigd, verplaatst of opgeheven worden zonder voorafgaand goedkeuringsbesluit door de gemeenteraad.

Met de inwerkingtreding van het gemeentewegendecreet dient de aanvraag tot aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg niet langer afzonderlijk te worden aangevraagd maar kan dit eveneens opgenomen worden in een ruimtelijk uitvoeringsplan, een projectbesluit of een omgevingsvergunningsaanvraag.

De 30-jarige verjaringstermijn wegens onbruik van buurt- en voetwegen vervalt.

Voorheen konden particulieren buurt- en voetwegen na dertig jaar ‘verkrijgen’ wegens ongebruik door middel van verjaring. Dit is niet langer mogelijk met het nieuwe gemeentewegendecreet. Het gemeentewegendecreet bepaalt immers uitdrukkelijk dat gemeentewegen uitsluitend kunnen worden opgeheven door een bestuurlijke beslissing daartoe en in geen geval kunnen verdwijnen door onbruik.

Eenieder heeft wel het recht om een gemotiveerd verzoek tot opheffing van een gemeenteweg (of een deel daarvan) in te dienen bij de gemeente wegens onbruik van deze weg door het publiek. Het bewijs daarvan wordt geleverd door een rechtelijke uitspraak of met alle middelen van recht.

Hoewel de verkrijging van een buurt- of voetweg door particulieren niet langer mogelijk is, kan de gemeente wel een ‘grondstrook’ verkrijgen door middel van verjaring wanneer kan worden aangetoond dat die grondstrook de voorbije dertig jaar door het publiek gebruikt werd. In voorkomend geval heeft de vaststelling daarvan door de gemeenteraad van rechtswege de vestiging van een publiek recht van doorgang tot gevolg.

De meer- en minwaarde naar aanleiding van de aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg wordt vergoed.

De aanleg, wijziging, verplaatsing of opheffing van een gemeenteweg geeft aanleiding tot een waardevermindering of waardevermeerdering van de gronden waarop de gemeenteweg gesitueerd is. De vergoeding voor waardevermindering is verschuldigd door de gemeente en komt toe aan de eigenaar van de grond in kwestie. Omgekeerd is de vergoeding voor waardevermeerdering verschuldigd door de eigenaar van de betrokken grond en in dat geval komt deze ten goede aan de gemeente.

De waardevermindering of de waardevermeerdering wordt vastgesteld door een landmeter-expert, aangesteld door de gemeente. In geval van betwisting dient ook de eigenaar een landmeter-expert aan te stellen en dienen beide landmeters-experten tot een waardebepaling te komen. Bij de berekening van zowel de vergoeding voor waardevermindering als voor waardevermeerdering wordt onder meer rekening gehouden met het verschil in venale waarde, de gelijke behandeling van de burgers voor de openbare lasten opgelegd in het kader van het algemeen belang, de bestaande openbare en private erfdienstbaarheden en de vigerende overheidsbesluiten over het grondgebruik.

De Atlas der buurtwegen wordt vervangen door het gemeentelijk wegenregister.

Voorts is elke gemeente naar aanleiding van het nieuwe gemeentewegendecreet verplicht om een gemeentelijk wegenregister op te maken, te actualiseren en ter inzage te leggen. Dit wegenregister is een gemeentelijk gegevensbestand waarin voor het grondgebied van de gemeente gegevens zijn opgenomen met betrekking tot enerzijds administratieve en gerechtelijke beslissingen over de huidige en toekomstige rooilijnen en rooilijnplannen voor gemeentewegen en anderzijds administratieve en gerechtelijke beslissingen over de aanleg, de wijziging, de verplaatsing of de opheffing van de gemeentewegen. Het gemeentelijk wegenregister kan worden geraadpleegd in het gemeentehuis en op de website van de gemeente.

Het gemeentewegendecreet voorziet een arsenaal aan handhavingsmaatregelen ter vrijwaring van de gemeentewegen.

Het gemeentewegendecreet stelt uitdrukkelijk dat het verboden is om een gemeenteweg te wijzigen, te verplaatsen of op te heffen zonder voorafgaand akkoord van de gemeenteraad of om een gemeenteweg volledig of gedeeltelijk in te nemen op een wijze die het gewone gebruiksrecht overstijgt. Daarnaast is het eveneens niet toegelaten om de toegang tot een gemeenteweg of het gebruik en beheer ervan te belemmeren, te verhinderen of onmogelijk te maken. Ten slotte mogen er op of aan gemeentewegen ook geen werkzaamheden worden uitgevoerd die deze wegen beschadigen, zonder dat hier vooraf toestemming voor wordt gegeven door het college van burgemeester en schepenen of zijn gemachtigde.

Het gemeentewegendecreet stelt een heel aantal handhavingsmaatregelen ter beschikking van de gemeente die kunnen worden aangewend ten aanzien van eenieder die bovenstaande verbodsbepalingen met de voeten treedt. In elk geval kan de gemeente in voorkomend geval een GAS-boete opleggen aan de overtreder. Daarnaast kan het college van burgemeester en schepenen, al dan niet onder verbeurte van een dwangsom, een last tot herstel opleggen ten aanzien van de overtreder. Indien de overtreder in gebreke blijft om tot uitvoering van het herstel over te gaan, kan het college ook zelf overgaan tot herstel op kosten van de overtreder. Bijgevolg beschikt de gemeente thans dan ook over een aanzienlijk arsenaal aan handhavingsmaatregelen om de gemeentewegen te vrijwaren.